Autyzm a Chrześciajństwo

Niewielu ludzi podejmuje ten temat. Jeszcze mniej ludzi jest w stanie go w pełni zrozumieć. Prawie na pewno i ja także. To co napiszę poniżej jest trudne w odbiorze dlatego, aby mieć pewność, że dobrze się rozumiemy przynajmniej teologicznie upewnij się, że znana ci jest Esencja doktryny chrześcijańskiej. Tekst ten nie jest idealnym wykładem naukowym choć ma rys wykładu i jest swoistym kompendium wiedzy na temat (albo dobrym wstępem). Ostania część jest swojego rodzaju manifestem. Wołaniem o poprawę, wrażliwość i zmiany.

1. Kim jest Autysta ?

"Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, Stworzył go na obraz Boga, jako mężczyznę i kobietę stworzył ich" - Gen 1:27

"Dziękuję Ci, że mnie tak cudownie stworzyłeś. Godne podziwu są Twoje dzieła. I dobrze znasz moją duszę" -aPsalma139:14

Bóg stworzył ludzkość na swój obraz i podobieństwo. Patrząc na różnorodność Bożego stworzenia nie sposób przeoczyć, że Bóg uwielbia różnorodność. Dlatego też korona stworzenia - człowiek, a w zasadzie ludzie, także są różnorodni.
Łatwo widać różnorodność w wymiarze fizycznym: wysoki, niski, gruby, chudy, biały, czarny, z włosami blond, rudymi, czarnymi, z oczami piwnymi bądź błękitnymi, zielonymi, a nawet fiołkowymi. Różnorodności w duchu objawiają się różnorodnymi obdarowaniami przez jednego tego samego Ducha Bożego (1Kor 12:11), który używa naszego ducha ludzkiego. I tak jedni zostają apostołami, inni prorokami, inni ewangelistami, pasterzami i nauczycielami (Ef 4:11), czy odnajdują swoje powołanie w niemniej ważnych służbach miłosierdzia, organizacji, pracy z dziećmi, czy służbie porządkowej. Nie jest wiec niczym dziwnym, że Bóg zaplanował także różnorodność psychiczną i nie mówię tutaj o gustach.

Przez tysiąclecia ludzie byli różnorodni psychicznie, i jak w każdej dziedzinie przez cały ten czas od Adama do dzisiaj w grzesznym świecie "przeżywają" tylko najsilniejsi. Można by rzec anty-biblijnym językiem "selekcja naturalna". A jednak Bóg nie zaplanował selekcji naturalnej wśród ludzi, bo on uczynił WSZYSTKICH doskonałymi i to pomimo różnorodności.
Aby to lepiej zrozumieć zarysujmy idealistyczny przykład dwojga zdrowych ludzi w tym samym wieku. Jednego osiłka o 2 metrach wzrostu i 130 kilogramach wagi oraz drugiego, który ma 160 cm wzrostu i waży 60 kg. Gdyby postawić ich w sytuacji braku żywności i konieczności rywalizacji, który z nich by przeżył? A gdyby w czasie, gdyby ten większy "pakował" mięśnie na siłowni, ten mniejszy używając swojej wizjonerskiej inteligencji, był w stanie skonstruować pistolet prochowy? Który z nich wygrałby konfrontację?
Konfrontację wymyślił diabeł, aby choć jednego z nich zniszczyć, a drugiego osłabić. Bóg tymczasem zaplanował współpracę, aby obaj się bogacili i byli bezpieczni.

W XX w naukowcy odkryli, że za różnorodność psychiczną odpowiedzialne są neurony (to z nich składa się nasz biologiczny mózg oraz cały układ nerwowy w każdej części naszego biologicznego ciała). Prace badawcze nad tym zagadnieniem dopiero nabierają tempa, ale już dziś możemy ogólnie podzielić ludzi na neurotypowych oraz na neuro-nietypowych (lub w skrócie atypowych) tzn. wykazujących istotne odmienności od poprzedniej grupy. Na początku myślano, że atypowość jest po pierwsze chorobą, po drugie, że jest rzadkością. Dzisiaj wiemy, że obie te tezy były błędne.
Po pierwsze, neuro-atypowość jest powszechna. Według rożnych badań może obejmować od 20% do 40% społeczeństwa (badania prowadzone w społeczeństwach tzw. zachodnich, jednak wyniki te skalują się również na inne kultury).
Po drugie, neuro-atypowość nie jest chorobą fizyczną, nie powstała też pod wpływem demonicznym. Neuro-atypowość jest darem Boga takim samym jak zdolność mówienia. Nikt nie mówi, że zdolność do pięknego śpiewu jest wynikiem choroby. Podobnie nie wolno nam nazywać chorobą innych rzadko spotykanych zdolności. Tylko diabeł - ojciec kłamstwa - chcący nas poróżnić oraz zniszczyć poprzez wykluczenie, podsuwa takie tezy.

Neuro-atypowość nie jest jednym prostym ścisłym do nazwania zestawem cech, tak samo jak nie jest prostym i ścisłym podział ludzi według koloru skóry czy innych wskaźników naszej różnorodności fizycznej. Niemalże niemożliwe jest znaleźć dwoje ludzi o identycznej neuro-atypowości podobnie jak prawie niemożliwe jest znalezienie dwojga ludzi o identycznym co do milimetra wzroście lub identycznym co do ułamka herca kolorze włosów (wyjaśnienie: kolory to tak naprawdę częstotliwość fali światła odbitego od danej powierzchni, którą odbiera nasze oko, a mózg nadaje jej znaczenie czyli konkretny "kolor". Częstotliwość fali mierzy się w jednostce Herc.). Naukowcy często nazywają atypowość słowem SPEKTRUM, czyli według słownika języka polskiego wachlarzem, zakresem, wielorakością. Jest to więc zbiór lub oś, na której znajdują się różne odcienie różnorodności psychicznej człowieka jako gatunku. W takim ujęciu na jednym końcu osi byłyby osoby bardzo silnie atypowe, a na drugim końcu osoby typowe lub mówiąc inaczej, osoby nieposiadające cech, które uznajemy za atypowe. Takie podejście bardzo wyraźnie pokazuje, że nie ma ostrej granicy, po przekroczeniu której dana osoba jest atypowa bądź nie. Granica ta jest umowna i jak na razie jeszcze przez naukowców niedoprecyzowana. W pewnym sensie każdy człowiek posiada odrobinę cech atypowych. Obecnie naukowcy ograniczają się wiec jedynie do mniej lub bardziej subiektywnego określenia, czy ktoś spełnia lub nie spełnia jednego lub wielu kryteriów upoważniających do dostania "naklejki" jakieś "dysfunkcji" czyli "inności od standardu" wyznaczonego przez większość populacji, która z definicji będzie nazywana neuro-typową.

Z historycznej zaszłości najczęściej mówi się o spektrum autyzmu jako bardzo wyraźnemu reprezentantowi neuro-atypowości. Autyzm nie jest jednak czymś wielce rożnym od innych znanych potocznie pojęć takich jak dysleksja, dyskalkulia, dysgrafia i wiele innych dysfunkcji. Nazwa "dysfunkcji" jest w ogóle pejoratywna i kojarzy się negatywnie. Słowo to jednak wymyśliły osoby neurotypowe, aby pokreślić, że ktoś "dysfunkcyjny" jest inny niż oni. Analogicznie w innej rzeczywistości, gdyby to ludzie neuro-atypowi stanowili w społeczeństwie większość moglibyśmy sobie zdefiniować, że to BRAK zdolności przejawianych przez ludzi atypowych byłby dysfunkcją. Aby być uczciwym, musimy wiec odrzucić negatywne nacechowanie słowa dysfunkcja lub najlepiej w ogóle przestać nazywać obdarowania ludzi atypowych słowem dysfunkcja, i zastąpić je słowem cecha lub dar.

Warto dodać, że współcześnie coraz więcej ludzi dostaje naklejkę jakiejś dysfunkcji przyklejonej przez jakiegoś mniej lub bardziej wyedukowanego diagnostę. Czasami zdarza się, że taki człowiek z nalepką jest symulantem lub po prostu leniem, który szuka wymówki od pracy uczenia się np. ortografii. Często jednak, okazuje się że naprawdę jest on neuro-atypowy, i że zamiast podążać ścieżką ludzi typowych, powinien znaleźć swoją własną dla ludzi atypowych.

Osoby neuro-atypowe przejawią, wiec pewne specyficzne symptomy, które ja nazywam cechami. Różne podtypy nauro-atypowości mogą mieć tylko część z tych cech lub mieć je wszystkie o rożnym nasileniu. Oto niektóre z nich (kolejność losowa): 

• Trudności w rozumieniu żartów, przenośni, żargonu, itp...
• Mowa nadmiernie konkretna (za dużo szczegółów), często metaforyczna lub skrajnie dosłowna,
• Ekscentryzm, egocentryzm (nie mylić z egoizmem),
• Nie elastyczność (często skrajna), życie w schematach,
• Są jak dzieci: mówią, co myślą bez filtrowania,
• Wąskie, ekscentryczne i obsesyjne zainteresowania (życie we "własnym" świecie),
• Bardzo wysoka inteligencja tzw. matematyczna i pamięciowa przy jednoczesnej bardzo słabej inteligencji tzw. emocjonalnej,
• Myślenie i mówienie obrazami, silna zdolność wizualizacji skomplikowanych brył lub pojęć niefizycznych,
• Nieszablonowe rozwiązania tzw. nierozwiązywalnych problemów,
• Bardzo dobra pamięć (czasem nawet fotograficzna),
• Brak wyważania ryzyka (całkowite lekceważenie lub przesadna ochrona),
• Brak zdolności przewidywania emocji i zachowań innych przy jednoczesnej wielkiej empatii i wrażliwości,
• Zdolność do widzenia bardzo nieuchwytnych sygnałów np. pierwszych oznak alienacji u innych ludzi,
• Zdolność wchodzenia w tzw hiper-fokus (stan silnego skupienia poprawiający wydajność myślenia, ale wywołujący ból i agresje, gdy zostanie niespodziewanie przerwany),
• Ograniczona zdolność do "tradycyjnego" uczenia się pisania, czytania i liczenia (np. trudność w zrozumieniu, że słowo "kot" lub obrazek kota to jedynie "reprezentacja" kota, a nie żywy kot),
• Trudność z skupieniu się wystarczająco długo na jednej rzeczy, aby ją doprowadzić do końca,
• Nadruchliwość lub nadaktywność fizyczna, silna potrzeba stymulacji mięśniowej (czucie głębokie),
• Częste przekonanie o swojej nieomylności, co prowadzi do radykalności w poglądach i metodach komunikacji tych poglądów,
• Zdolność wyczuwania niuansów w bodźcach dźwiękowych, świetlnych, dotykowych, zapachowych a nawet smakowych, przez co są mało odporni na intensywność tych bodźców (stąd mówi się o nich "ludzie w miękkich szatach"),
• Szczerzy i prawdomówni, aż do bólu, a przez to często naiwni (jak dzieci). 
  

 

Wszystkie te symptomy wynikają z jednej wspólnej cechy, jaką jest inne od typowego, działanie mózgu. Niektóre z powyższych symptomów mogą się wydawać sprzeczne wzajemnie. Wyjaśnienie tej pozornej sprzeczności wymagałoby napisania wielostronicowego artykułu naukowego, a nie jest to moim celem. Wspomnę jedynie, że mózgi ludzi atypowych odbierają do 30 razy więcej bodźców niż mózg człowieka typowego. Oznacza to, że w danym środowisku, w którym są bodźce np. mechaniczne, świetlne, dźwiękowe, temperaturowe itp. mózg osoby atypowej będzie 30 razy bardziej obciążony ich przetwarzaniem w stosunku do osób typowych. Mózgi ludzi typowych albo wcale tych bodźców nie odbierają, albo są w stanie odfiltrować je w taki sposób, aby nie być nimi obciążonym.

Ronald D. Davis w książce "Dar Dysleksji" nazwał te "sposoby działania" mózgów jako werbalne i niewerbalne, lub liniowe i równoległe, a obdarowanie tym drugim rzadszym typem nazwał darem. Bo tym właśnie ono jest.

W literaturze przedmiotu zawsze podkreśla się, że osobami neuro-atypowymi (np. dyslektykami, autystykami, "dziwakami") byli zapisani w historii dziejów ludzkości najwybitniejsi wizjonerzy i kreatorzy wszelkiego postępu. Miedzy innymi: Albert Einstein, Izaak Newton, Leonardo Da Vinci, Amadeusz Mozart, Pablo Picasso, Henry Ford, Walt Disney, Nelson Rockefeller, Winston Churchill, Steve Jobs i wielu. wielu innych. Zainteresowanym szczerze polecam biografie wyżej wymienionych.

Ludzie neuro-atypowi są inni. Nie gorsi czy lepsi. Po prostu inni od ludzi tzw. typowych. Oni są inni, bo ich mózgi i układ nerwowy są inne. Inaczej odbierają i inaczej przetwarzają bodźce oraz informacje do nich płynące. Powoduje to bardzo daleko idące konsekwencje w życiu społeczeństwa, które tworzą te dwie grypy: typowi i atypowi. Tak jak pisałem wcześniej może powstać miedzy nimi rywalizacja albo współpraca. Obecnie w grzesznym świecie panuje dyktatura tych typowych, objawiająca się zmuszaniem tych nietypowych, aby być "typowym". Aby robić to, co robią "typowi", w sposób w jaki rozumieją to "typowi" i do tego w warunkach wygodnych dla ludzi "typowych".

"To cud, że ciekawość jest w stanie przetrwać formalną edukację" - Albert Einstein

Można by tu pisać bez końca o przykładach. Przytoczę wiec tylko jeden. W wspomnianej książce "Dar Dysleksji" bardzo szczegółowo opisuje się metodologię i sposób rozumowania osób typowych i atypowych w edukacji szkolnej. Autor wyjaśnia dlaczego większość geniuszy nie potrafi zaistnieć społecznie będąc prześladowanym i wpędzanym w kompleksy już na etapie szkoły podstawowej za sprawą systemu wymuszającego rozwiązywanie zadań według klucza, a nie celu (tzn. droga dojścia ważniejsza niż efekt końcowy).

"Logika zaprowadzi Cię z punktu A do B. Wyobraźnia - wszędzie" - Albert Einstein

Ta dyktatura, czyli kompletne ignorowanie inności osób atypowych prowadzi u nich do niebywałej ilości cierpienia i dramatów, a nierzadko i samobójstw fizycznych oraz duchowych poprzez rezygnację ze służby Panu. Ludzie atypowi w niewygodnych dla nich butach ludzi typowych są okradani ze swoich talentów, bo ich po prostu nie używają. Okradzeni, zarżnięci i wytraceni . Idealny obraz owocu szatana. A jaka jest Boża alternatywa ?

"[Diabeł] przychodzi tylko po to, by kraść, zarzynać i wytracać. Ja przyszedłem, aby miały życie i obfitowały" -aJi10:10

Bóg kocha różnorodność, współistnienie i współpracę różnorodności. Zamiast dyktatury powinno być koegzystencja i symbioza. Stworzenie środowiska w którym oba neurotypy mogą maksymalizować swoje zdolności.

W książce Dar Dysleksji, Ronald D. Davis zachęca, aby człowiek neuro-atypowy zamiast na siłę próbować być "typowym" zaakceptował swoją atypowość. Odnalazł swoje własne powołanie i dary i zaczął z nich korzystać dla osiągnięcia celu, nawet jeśli będzie to zrobione w sposób inny, niż chcieliby tego ludzie typowi. Obecnie ludzie typowi najczęściej nie rozumieją metod pracy, talentów i wymagań ludzi atypowych. Jest im wygodnie w świecie przystosowanym tylko do nich. Wygoda prowadzi do lenistwa. Lenistwo do zaniechania podjęcia zmian. Zaniechanie prowadzi do ignorancji potrzeb drugiej strony, a ignorancja prowadzi do przymusu stwierdzenia, że to wina tej drugiej strony i że trzeba ich "leczyć" najczęściej pod przymusem. Każdy z tych elementów jest grzechem, który powinien być piętnowany.

Na koniec tej części podkreślę jeszcze jedną rzecz. Każdy człowiek zarówno typowy jak i atypowy bez pomocy zbawiciela jest człowiekiem grzesznym, a jego serce jest skażone. Są owszem ludzie lepsi i gorsi pod względem etyki, ale pamiętajmy, że człowiek, który przyjmuje Chrystusa, gdy jego duch rodzi się na nowo, zawsze zmienia się na lepsze. Wszyscy ludzie bez względu na to czy neurotypowi czy nie, potrzebują zbawienia i pomocy Ducha Świętego, aby móc stać się najlepszą wersją samego siebie - zdrową społecznie, zdolną do czynienia tylko dobra i powstrzymania się od grzechu. Kto bowiem grzeszy bez względu na neurotypowość jego mózgu będzie człowiekiem przykrym dla innych. Niestety grzeszna wersja wyjątkowych ludzi jest najczęściej wyjątkowo przykra.

Literatura uzupełniająca:

• Dr Stuart Shanker - "Self-Reg"
• Lek. Psych. Kristin Leer - "ADHD Mózg Łowcy"
• Dr Camilla Pang - "Jak Działają Ludzie"
• Dr Ronald D.Davis - "Dar Dysleksji"
  

 

2. Autyści w Biblii

Jeżeli faktycznie nawet 40% ludzi jest neuro-atypowych, to wnioskuję, że także niektórzy biblijni bohaterowie powinni być atypowi. Uważam, że tak właśnie jest. Biblia nie mówi tego wprost, bo w czasach współczesnych powstawaniu tych ksiąg nikt nie używał takich pojęć. Nie to było też celem autorów poszczególnych jej ksiąg. Biblię należy jednak czytać wielowarstwowo i wyciągać informacje także z tego, co jest napisane nie wprost. Wszystko, co jest w Piśmie, jest Bożym przekazem dla ludzi, choć przekazy te mają różny stopień "ważności" (2Tym 3:16).

Nawet dzisiaj nie jest łatwo zdiagnozować jednoznacznie niektórych ludzi, a już tym bardziej nie jest łatwo zdiagnozować ludzi historycznych w oparciu jedynie o mniej lub bardziej dokładne opisy ich życia i twórczości. Możemy jedynie teoretyzować, a ostateczny werdykt każdy będzie musiał podjąć samodzielnie.

Jednym z profesjonalnych badaczy, który podjął próbę przyjrzenia się biblijnym bohaterom i nie tylko, jest profesor psychiatra Michael Fitzgerald. Oprócz niego podobne próby podejmowało również wielu innych wybitnych przedstawicieli zarówno środowiska chrześcijańskiego jak np. John Shea, jak i środowiska popularyzatorów wiedzy o autyzmie jak Temple Grandine. Zdaję sobie sprawę, że wśród czytelników niewielu posiada wykształcenie profilowe diagnosty, a doświadczenie w tym, aby wiedzieć "na co patrzeć" jest niewielkie, dlatego nie będę teraz prowadzić wyczerpującej akademickiej debaty z argumentami za i przeciw, a jedynie przedstawić kilka dających do myślenia przykładów.

Najczęściej przytaczany jest przykład Jana Chrzciciela. Jego zachowanie tzn. bardzo specyficzny ubiór, dieta, aspołeczny tryb życia oraz jego bezkompromisowość w wypowiedziach, brak refleksji, co do konsekwencji swoich słów czy wydarzeń, oraz obojętność na odbiór jego słów jest bardzo typowe dla osób z spektrum autyzmu zwłaszcza osób z tzw. zespołem Aspergera. Mam tu na myśli fakt, że gdyby na chwile nie patrzeć na duchowy aspekt działań i wypowiedzi Jana, i porównać je z zachowaniami i sposobem komunikacji innych współczesnych ludzi zdiagnozowanych jednoznacznie jako obdarowanych zespołem Aspergera, to widać uderzające podobieństwo.

Subiektywnie oceniłbym również Apostoła Pawła jako osobę neuro-atypową. Jego ponadprzeciętna inteligencja, bezkompromisowość, radykalność i prostolinijność w poglądach ("Chrystus jest wszystkim, a reszta to śmiecie") czyni go jako osobę trudną do naśladowania przez ludzi neurotypowych. Czytając jak działał, jak się wypowiadał i komunikował, zarówno o sobie samym jak i o sprawach kościoła, widzę typowy "sposób myślenia" osoby neuro-atypowej. Charakterystyczne jest np. jego "wyparcie alternatywy" wobec tego, w co sam wierzył i głosił, oraz pewnego rodzaju brak empatii do ludzi, którzy tego nie przyjmowali. Nie mówię o braku miłości, ale o deptaniu przez apostoła wolności wyboru myślenia rozmówców. Jest to bardzo typowe dla osób z zespołem Aspergera. O czymkolwiek oni nie mówią, mają zawsze 100% pewności, że jest to jedyna możliwa prawda, zmuszając rozmówców do przyjęcia ich sposobu myślenia, co bardzo często prowadzi do agresji drugiej strony o alternatywnych poglądach. Być może wiec nie wszystkie "problemy" apostoła z rozwścieczonym tłumem wynikały tylko i wyłącznie z konfrontacji ducha czystego z nieczystym.

Podobne zachowanie i sposób myślenia przejawiał także Eliasz. Jego słowa "na moje słowo nie spadnie teraz deszcz" (1Krl 17:1) mogłyby sugerować, że nie było to do końca konsultowane z Bogiem, i że jest to jedynie przejaw ludzkiej impulsywności emocjonalnej Eliasza połączonej z radykalnością, bez przemyślenia konsekwencji. Ponieważ jednak miał w tym Boży rodzaj wiary i Boży autorytet, stało się tak, jak powiedział, za co potem musiał "odpokutowywać" modląc się do Boga, aż siedem razy, aby to odkręcić i sprowadzić deszcz. Neuro-atypowość Eliasza mogłoby też potwierdzać jego załamanie nerwowe, którego doświadczył pod wpływem demonicznej presji Jezebel. Zobaczmy ten paradoks. Eliasz jako osoba wrażliwa, walczy z "depresją" pod drzewem nie radząc sobie z presją i życzy sobie śmierci (1krl 19:4). Chwilę wcześniej z zimną krwią własnoręcznie zabił 400 proroków, jednego po drugiem. Nawet gdyby uśmiercał ich w czasie: jednego na 5 sekund, to wychodzi ponad pół godziny. Ciężko mi sobie to wyobrazić u osoby neurotypowej, jednocześnie wiem, że dla autystyków byłoby to wręcz banalnie proste. U takich ludzi wahania emocjonalne od radykalizmu do depresji są opisywane przez badaczy jako typowe i charakterystyczne.

 

Z Biblijnych bohaterów podejrzewałbym także króla Dawida. Znowu: radykalność w poglądach, brak refleksji co do niebezpieczeństwa lub reakcji słuchaczy. Radykalność w poglądach np. wierność króli Saulowi pomimo całkowicie otwartej "wojny" jaką Saul prowadził przeciwko Dawidowi. Dalej jego melancholia i trudności w radzeniu sobie w relacjach międzyludzkich co widzimy chociażby w braku nagany wobec nieposłusznego syna Absaloma oraz kompletnie niezrozumiałe dla człowieka neuro-typowego niezdolność Dawida do podjęcia walki z nim podczas otwartej konfrontacji. Równie dziwne jest zachowanie Dawida po śmierci Absaloma - zdrajcy i wywrotowca państwowego, którego król kazał opłakiwać w czasie gdy lud chciał się radować zwycięstwem z przywrócenia praworządności w kraju.

Skoro o królach mowa zwróćmy też uwagę, że normą czasów współczesnych Dawidowi jak i później również, było to, że królowie mieli swoich doradców. Byli to ludzie którzy nie szli bezpośrednio na wojnę, a jednak byli dla królów bardzo "użyteczni" skoro decydowali się oni utrzymywać takich "darmozjadów" na dworze królewskim z "pensją", której zazdrościła im znaczna większość społeczeństwa. Tu również możemy doszukać się obecności nauro-atypowości i talentów, które się z nią wiążą. W szczególności zdolności ponadprzeciętnego kojarzenia faktów, dostrzegania niuansów, czy inteligencji przestrzennej w tym taktycznej przy jednoczesnej niezdolności tych ludzi do zostawania np. oficerami polowymi wojska. Biblia wspomina o takich ludziach na dworach królów Judejskich i Izraelskich. Wspomina też o tego typu ludziach na dworach królewskich co najmniej od czasów imperium Egipskiego i faraonów.

Nie mogę ominąć tutaj postaci o której wiemy bardzo mało jednak osobiście subiektywnie uważam ją za 100% neuro-atypowca. Mowa o Jabesie, którego biblia wspomina jako "znakomitszego z pośród swojego pokolenia" (1Krn 4:10). Jego nieszablonowa, wręcz wywrotowa modlitwa (bezpośrednie bez udziału kapłana zwrócenie się do Boga i sposób moglibyśmy powiedzieć "bezczelny" i egoistyczny) pokazuje jego radykalizm i determinacje z powodu cierpienia i prześladowań jakich doświadczał (wyśmiewanie z powodu imienia, cierpienie fizyczne, niedostatek, strach itp.). Cierpienia te jak i rozwiązanie, które przyjął są tożsame z cierpieniami ludzi współcześnie atypowymi.

Choć nie mamy gwarancji, że tak właśnie było, motyw osoby neuo-atypowej w służbie Jezusa pięknie pokazany jest w serialu The Choosen w reżyserii Dallasa Jenkinsa z roku 2017. Filmowy apostoł Mateusz jeden z 12 najbliższych współpracowników Jezusa jest bardzo typowym autystą. Podobnie Tomasz, który był od Mateusza trochę mniej atypowy (inny punkt w spektrum). Serial pięknie pokazuje jak Jezus szukał do swojej drużyny mającej podbić świat różnorodnych ludzi włączając w to neuro-atypowych. Serial jest oczywiście beletrystyką chrześcijańska jednak jeśli przyjrzymy się bliżej informacjom, które biblia dostarcza na temat dwunastu uczniów Jezusa (zwłaszcza wyedukowanym okiem specjalisty od spraw neuro-atypowości) znajdziemy wiele przesłanek wskazujących, że teza autorów tego serialu jest słuszna (co najwyżej trochę przerysowana, aby poprawić czytelność przekazu).

Jak widać na omawianych przykładach neuro-atypowość nie tylko nie wyklucza służby dla Boga, ale wręcz jest cechą pożądaną w wielu ważnych dla Boga kwestiach. Bóg ma bowiem zadania dla ludzi neuro-typowych, w których atypowy by sobie nie poradził jak np. zarządzenie ludem przez Mojżesza czy zdobycie ziemi obiecanej przez Jozuego, jak i zadania dla ludzi atypowych jak np. wspomniani wyżej prorocy czy apostołowie. Wszystko to w Bożym planie miało się uzupełniać i być po prostu częścią jego planu pomocy ludzkości. Najpierw poprzez zakon ukazującą grzech i potrzebę Boga, a potem poprzez kościół, który ustanawia wolność duchową przywróconą przez mesjasza Jezusa.

3. Autyści w Kościele Bożym

"Teraz zrozumiałem, że Bóg nie ma względu na osobę" - Dz 10:34

Każdy człowiek jest dla Boga tak samo cenny i tak samo "potencjalnie" użyteczny. Bóg chce użyć do swojego dzieła każdego kto mu na to pozwoli i "da się użyć" poprzez wystarczający poziom posłuszeństwa. Zarówno jego słowu zapisanemu w Biblii jak i objawionemu proroczo. Powołanie każdego jest inne i nie powinniśmy martwić się tym, że inny brat czy siostra czyni coś dla Pana lepiej niż my. O ile staramy się, ze wszystkich sił, Bóg na pewno jest z tego zadowolony.

Ludzie mogą to jednak oceniać inaczej. Nawet ludzie w kościele mają wciąż resztki nieprzemienionej natury z którą muszą walczyć każdego dnia (Rz 7:14-25). W konsekwencji pojawia się pokusa, aby oceniać tych, którzy robią coś inaczej niż my jako "robiących to źle". Oczywiście liderzy kościoła muszą oceniać wzrost i w razie potrzeby korygować, jednak mówię tu o ocenianiu owoców rożnych ludzi - czyj owoc jest lepszy, albo czyja metoda uzyskania owocu jest lepsza. Ten grzech (oceniania i porównywania owocu) stał się wręcz podwaliną wszelkich podziałów w ciele Chrystusa, ale to inna historia. Gdzie jest środek miedzy walką z herezją i wypaczeniem słowa Bożego, a radykalnym izolacjonizmem i "monopolem" na prawdę tego nie rozstrzygniemy tak łatwo, wiec zostawmy ten temat upoważnionym przez Boga liderom i sumieniu każdego z osobna.

Wracając do wątku, w sercu każdego człowieka może pojawić się pokusa oceny, że ktoś neuro-atypowy, który "odstaje" od normy, robi coś gorzej lub służy Panu w niewłaściwy sposób. Oczywiście na potrzeby dyskusji załóżmy, że mówimy o ludziach, którzy naprawdę starają się jak mogą służyć Bogu i nie ma w nich grzechu lenistwa i zaniedbania. Taki rodzaj grzechu może bowiem przyjść na każdego człowieka bez względu na jego psychikę.

Niestety kościół, który nie ma wrażliwości Ducha Świętego na te materię, może wpaść w stan zafiksowania się na celu (jakikolwiek by ten cel nie był). Widziałem i słyszałem o kościołach, które oficjalnie przyjmują "każdego", kto tylko pokutuje bez względu na to jak bardzo dziwny by nie był. Potem chrzczą tych ludzi, dają im biblie, czasem chrześcijańską wiedzę, a potem mniej lub bardziej oficjalnie mówią "radźcie sobie teraz sami", "tu nie ma dla was miejsca". Tzn nie akceptują ich w pełni i nie przyłączają do społeczności tak jak powinni. Wielu ludzi "dziwnych", którzy przed nawróceniem doświadczali społecznego odrzucenia często nawet po nawróceniu i ochrzczeniu, nadal jest społecznie odrzucona w kościołach z powodu swojej "inności" lub/i neurologicznej trudności w samodzielnej adaptacji społecznej. Ludzie typowi najczęściej nawet tego nie zauważą. Ktoś był i nagle go nie ma, bo nie miał z kim porozmawiać lub dlatego, że nikt nie chciał słuchać jego dziwnych "mądrości". Aby to dostrzec przydają się właśnie ludzie atypowi, którzy są wyczuleni i bardziej spostrzegawczy.

"We wszelkiej pokorze i cichości, z cierpliwością znosząc się nawzajem w miłości, usiłujcie zachować jedność ducha przez więź pokoju." - Ef 4:2-3

Kolejnym problemem współczesnego kościoła jest problem pogoni za bodźcami. Kiedyś chrześcijanie zbierali się w kościele, aby wielbić Boga "bez wspomagaczy". Mniejsze grupy spotykały się po domach w których nawet podczas intensywnej modlitwy nie było bardzo głośno. Ap. Paweł w 1Kor 14 wskazywał, że na spotkaniach powinien być zachowany porządek. Większe grupy ówczesnych chrześcijan, które mogły mieć jakikolwiek sprzęt wydający dźwięki (na którym grano dla Chwały Bożej) najczęściej spotykali się domach bogatych członków kościoła zawierających patio lub na terenach otwartych. Nigdy na spotkaniach kościoła głośność mierzona w decybelach nie przekraczała tolerancji dla normalnego człowieka i zapewne bardzo rzadko przekraczała normy tolerancji dla osób o wysokiej wrażliwości na bodźce. Z wyjątkiem bodźców dźwiękowych podczas naprawdę intensywnych pieśni uwielbienia w zasadzie kościół nie generował sam w sobie żadnych bodźców fizycznych dla swoich członków.

Sytuacja drastycznie zmieniła się w epoce elektryczności, zwłaszcza w XX wieku, gdy wzmacniacze dźwięku stały się powszechnym dobrem społecznym. Całe społeczeństwa, a w ślad za nimi kościoły zaczęły wnosić elektronikę do codziennego funkcjonowania stopniowo licytując się na głośność podczas codziennego życia. Świecka demoniczna zasada "kto krzyknie głośniej" sprawiła, że warunki bodźcowania fizycznego lawinowo zaczęły się zmieniać daleko poza granice wytrzymałości osób neuro-atypowych.

Ludzie neurotypowi, którzy jak pisałem wcześniej stosując wobec atypowych dyktaturę, nie odczuwają większej różnicy, gdy podkręcimy decybele głośnika postawionego w małym zamkniętym pomieszczeniu, gdzie fala dźwiękowa nie ma gdzie się rozproszyć inaczej niż tylko poprzez ciała zgromadzonych ludzi (fizyka uczy, że aby fala dźwiękowa mogła wygasnąć musi się "wchłonąć" w miękką materię inną niż ściany budynku). Do tego dochodzą bardzo rzadko występujące w naturze niskie częstotliwości zwane basami, które dudnią w klatkach piersiowych lub skrajnie wysokie częstotliwości, które często są niesłyszalne dla ludzi typowych, a wywołują fizyczny ból uszu u wielu zwierząt oraz niektórych ludzi atypowych. Jeśli dodać do tego modne mrugające stroboskopowe kolorowe i intensywne światła reflektorowe dostaniemy istną salę tortur dla osób neuroatypowych. Gdyby diabeł mógł zaprojektować miejsce i umieścić w nim znienawidzonych przez siebie ludzi to właśnie ten rodzaj cierpienia by tam doświadczali.

Sam fakt istnienia tych urządzeń nie jest zły. Mają one nawet swoje pozytywne możliwości dla rozprzestrzeniania się królestwa Bożego (choćby poprzez zwiększanie zasięgu głosu na otwartych przestrzeniach). Umieszczanie ich jednak w kościele rozumianym jako zamknięta sala/pomieszczenie jest albo wyręczaniem szatana w jego robocie, albo świadome "wyautowanie" istotnej części członków kościoła zmuszając ich do emigracji kościelnej, albo wynika z kompletnej nieświadomości. Chce wierzyć, że powodem jest to ostatnie i stąd właśnie ten artykuł.

Ktoś neurotypowy mógłby zapytać czy autysta, nie może na chwile zacisnąć zębów i wytrzymać w głośnym kościele, skoro tak wielu ludzi widzi w tym korzyść? Czy nie może się przełamać? Poświęcić dla Pana? Oczywiście, że może! Tyle, że nie za darmo. Przypuśćmy, że taki neuroatypowy autysta przychodzi rano do kościoła i ma 100 jednostek energii. Typowy człowiek zużyłby pewnie od 80 do 100 na modlitwę dla Pana i słuchanie słowa (te 20 pewnie by zgubił z powodu grzechu i rozproszenia). Tymczasem autysta zużyje 40 na walkę z hałasem i światłami, 20 na walkę ze strachem z powodu przebywania w środowisku, którego nie może uznać za bezpieczne (nowi ludzie, nieprzewidywalność wydarzeń itp) i pozostaje mu tylko 40 na służbę dla Boga, i ewentualny grzech rozproszenia. Kto wiec okradł Boga z tych 60 pkt zaangażowania? Ten biedny autysta, który mimo cierpienia nadal przychodzi na wspólne zgromadzenia, czy może jednak nieczuli/nieświadomi liderzy kościoła, którzy taki stan rzeczy tolerują (tzn. nadmiar hałasu i mrugających światełek) ?

Niektórzy argumentują, że w niebie po zmartwychwstaniu także będzie głośno, wiec "trzeba się przyzwyczajać" oraz ogłaszać atmosferę nieba na ziemi poprzez hałas. Argument ten jest chybiony, bo ci, którzy tak twierdzą, zapominają, że w niebie wszyscy dostaniemy identycznie idealne ciała, bez różnic w działaniu układu nerwowego. Ten warunek nie zachodzi jednak tu na ziemi. Tak wiec w odróżnieniu od czasów po naszym zmartwychwstaniu, teraz tak samo jak musimy jeść i oddychać tak samo musimy dbać o ograniczenie hałasu. Zwłaszcza gdy jesteśmy neuroatypowi.

Jeśli chrześcijanie nauro-typowi mają ochotę pójść sobie na chrześcijański "koncert rockowy" z wielką ilością decybeli, basów i stroboskopowych świateł to nie ma w tym żadnego problemu. Problem i to poważny jest wtedy gdy próbują oni wdrażać takie mini koncerty na ogólnych spotkaniach kościoła, gdzie przychodzą też dzieci i neroatypowi członkowie, którzy nie przyszli na "koncert", ale aby szukać Boga.

Podkreślę, że rozwiązaniem NIE JEST cisza i całkowity brak pełnej energii modlitwy z głębi naszego ducha oraz ciała, która przełamuje naszą cielesność i duchowy wrogi klimat w około. Taka modlitwa nie może być mruczeniem pod nosem. Ona musi być głośna, a czasem nawet musi być w niej element krzyku (choć rzadko). Chodzi jednak o ograniczenie sztucznych wzmacniaczy dźwięku zwłaszcza w pomieszczaniach zamkniętych. Bez wzmacniaczy nawet modlitwa która prowadzi do zatrzęsienia się ziemi rzadko kiedy będzie bolesna dla neuro-atypowych uczestników, a już na pewno nie będzie ona "zabijać w nim ducha" jak to się ma w przypadku typowego autysty na koncercie.

Kiedyś przeczytałem taką tezę, z którą się głęboko zgadzam, że gdyby z dnia na dzień zabrać z ziemi Ducha Świętego to większość kościołów, by tego nawet nie zauważyła i robiła dalej to samo co do tej pory - starała by się być grupą dobrych ludzi, którzy opowiadają mniej lub bardziej biblijnie poprawnie o teoretycznym Bogu.

Podobnie do tezy powyższej, stawiam swoją tezę, że gdyby zabrać prąd elektryczny to większość kościołów - zgromadzeń ludu Bożego - w ogóle nie umiałaby przeprowadzić spotkania, na którym modlitwa przyciągnęłaby Bożą obecność, i na którą Duch Święty mógłby swobodnie przyjść i działać przemieniając ludzkie życie. Generalizując, tak jak pokolenie milenialsów nie umie już żyć bez smartfonów tak współcześni chrześcijanie bardziej bazują na zmysłach ciała niż na głębi ducha. Innymi słowy ludzie stali się duchowo leniwi będąc niejako niesionym na elektronicznych wspomagaczach. Może to jest właśnie przyczyna coraz rzadszych manifestacji działania Ducha Świętego w kościołach? Bo cytując jednego z pastorów "Na co ma zstąpić Duch? Na radio?"

To co diabeł wypaczył Bóg jednak planował inaczej.

"Podobnie jak jedno jest ciało, choć składa się z wielu członków, a wszystkie członki ciała, mimo iż są liczne, stanowią jedno ciało, tak też jest i z Chrystusem. [...] Gdyby całe ciało było wzrokiem, gdzież byłby słuch? Lub gdyby całe było słuchem, gdzież byłoby powonienie? Lecz Bóg, tak jak chciał, stworzył [różne] członki umieszczając każdy z nich w ciele. [...] Raczej nawet niezbędne są dla ciała te członki, które uchodzą za słabsze. Te które uważamy za mało godne szacunku, tym większym obdarzamy poszanowaniem. Tak przeto szczególnie się troszczymy o przyzwoitość wstydliwych członków ciała, bo te, które nie należą do wstydliwych, tego nie potrzebują. Lecz Bóg tak ukształtował nasze ciało, że zyskały więcej szacunku członki z natury mało godne czci by nie było rozdwojenia w ciele, lecz żeby poszczególne członki troszczyły się o siebie nawzajem." - 1Kor 12:12-25

Ap. Paweł w swoim kościele do uczniów w Koryncie podkreślił potrzebność różnorodności w kościele. Mało tego, podwójnie podkreślił, że ci z pośród członków wspólnoty którzy mogliby uchodzić na "wstydliwych" np. z powodu swojej "inności neurologicznej" mają być traktowani przez zbiór ze szczególną uwagą i troską. Wprost jest powiedziane. że zbór powinien prowadzić w swoim życiu społecznym pewne "działania troski" pomimo, że większość (ta neurotypowa) by ich nie potrzebowała.

Dlaczego wiec kościół ma "spowalniać", aby dopasować się do delikatnych i wrażliwych atypowych członków? Jaką rolę w kościele Boga żywego mają pełnić osoby neuro-atypowe?

Po pierwsze Bóg kocha różnorodność, a ciało ma składać się z wielu różnych narządów w którym każdym potrzebuje każdego i nikt nie jest samowystarczalny. Cytując klasyka można by rzecz "po pierwsze wystarczy". Możemy do tego jednak dodać więcej powodów. Wymieńmy niektóre. Autyści (lub po prostu osoby neuro-atypowe) są:

• Wrażliwi na sprawy pomijalne przez innych np. widzą pierwsze symptomy słabości czyjeś wiary lub szerzej struktury kościoła,
• Jak dzieci. Ich wiara jest często radykalna i bezwzględna na opinie. Mówią to co Bóg chce, aby było powiedziane, bez względu na koszty "społeczne" (Mt 18:3).
• Niezwiązani poprawnością polityczną lub kulturową.
• Mądrzy i twórczy ponad normę. Często są wizjonerami. Co w połączeniu z wrażliwością sprawia ze mogą np komponować niezwykłe pieśni prosto z pod Bożego tronu.

 

Kościół jeśli chce być zdrowy i silny potrzebuje takich ludzi za wszelką cenę. Jeśli tą ceną jest rezygnacja z elektrycznych wzmacniaczy i mrugających światełek to jest to bardzo niska cena. Zazwyczaj cena ta jest wyższa bo jest nią przede wszystkim akceptacja dla inności, poświęcenie swojej wygody i wsparcie w obszarach w których neuro-atypowi sobie nie radzą: w relacjach, rozmowach i w przyjaźni, a czasem nawet i praktycznym pokazaniu drogi przez zagmatwany i głośny świat.

"Ale teraz wy, którzy niegdyś byliście dalecy, staliście się w Chrystusie Jezusie bliscy przez krew Chrystusową. Albowiem On jest naszym pokojem, On z dwóch grup ludzi uczynił jedną, gdy kosztem swojego ciała usuną wrogość, mur podziału [i niezrozumienia], który te grupy rozdzielał." - Ef 2:13-14

4. Podsumowanie

"Kto [się czuje] słaby, niech mówi: Jestem bohaterem!" - Joel 3:15b

Jeżeli jesteś osobą neuro-atypową (lub podejrzewasz siebie o to) to NIE BÓJ SIĘ TEGO. Bądź z tego dumny, bo także o tobie biblia mówi, że jestem ukochanym dzieckiem Boga (1J 3:1), potrzebnym na tym świecie, aby w pełni objawić moc królestwa Bożego. Masz dar i używaj go, w przeciwnym razie możesz zostać osądzony o zakopanie swojego talentu ze strachu (Mt 25:18). Poświęć czas, aby poznać siebie, swój dar i swoje ograniczenia od strony prawdy tzn. poprzez diagnozę i porady ekspertów, a nie poprzez narzucone czyjeś opinie i standardy (zwłaszcza ludzi niewyedukowanych w temacie), a wtedy prawda cię wyzwoli (J 8:32). Prawda ta uzdrowi cię do życia, które zaplanował dla ciebie Bóg. Bez zmagań i cierpienia, ale pełnego owocu i szczęścia. Bo wszystko ma swoje miejsce i swoje własne zasady działania. Musisz je tylko poznać i stosować. 

Nie bój się w tym celu iść na diagnozę do specjalisty, ale też nie przyjmuj bezgranicznie tego co mówią niezbawieni lekarze. Pogłębiaj wiedzę i dziękuj Bogu za to jak cudownie cię stworzył.

Jeśli zaś jesteś osobą neurotypową to przede wszystkim otwórz oczy na fakt, że otaczają cię ludzie neuro-atypowi o odmiennych potrzebach i odmiennych granicach bólu do twoich. Nie bądź obojętny. Pogłębiaj swoją wiedzę o tych ludziach (np. czytając książki, które poleciłem wyżej), a wzrośnie twoja empatia i współczucie , a poprzez to także i miłość braterska. Dziękuj Bogu za fakt, że Bóg stworzył tak cudownych ludzi i pomóż im w ich nieporadności, a Bóg ci to wynagrodzi bardziej niż myślisz. Pamiętaj, że tacy ludzie mogą nie umieć poprosić o pomoc i mogą cierpieć w ukryciu, gdy słuchasz głośnej muzyki lub gdy dziwisz się, że nie umieją znaleźć (lub utrzymać pracy). Nie oceniaj i nie krytykuj! Pomóż, a wtedy wspólnie sięgniecie gwiazd i wypełnicie wolę Boga dla was.
A jeśli masz wpływ bo jesteś pastorem lub liderem służby technicznej, po prostu zarządź zmniejszenie ilość decybeli i świateł lub zasięgnij opinii eksperta jak dostosować aranżacje pod kątem osób atypowych neurologicznie. Na pewno twój kościół na tym tylko zyska!

"A ktokolwiek by napoił jednego z tych najmniejszych [i najsłabszych] choćby tylko kubkiem zimnej wody jako ucznia, zaprawdę powiadam wam, nie straci zapłaty swojej" - Mt 10:42 

✞